लागूऔषधको बिगबिगी

त्यो त्यही गाडी थियो, जसको पछाडिको सिटमा नियन्त्रित लागूऔषध ब्रुप्रिनर्फिन १२ सय एम्पुल, डाइजेपाम १२ सय एम्पुल र फेनारगन ११ सय एम्पुल लुकाइएको थियो ।

दुखाइ कम गर्न र सुत्केरी महिलाको उपचारका क्रममा सुईबाट प्रयोग गरिने ब्रुप्रिनर्फिन, डाइजेपाम र फेनारगनलाई लागूऔषध प्रयोगकर्ताहरूले मिसाएर सुईमार्फत प्रयोग गर्छन् । डाक्टरको प्रेस्क्रिप्सनमा मात्रै पाइने यी औषधिहरू लागूऔषधका संगठित कारोबारीहरूले खुला सिमानाको फाइदा उठाउँदै भारतबाट राजधानीसम्म ल्याएर बेच्छन् । प्रहरीले स्कार्पियो गाडीमा लागूऔषध लिएर आउने भारतीय नागरिक रमेश कुमारलाई पनि पक्राउ गरेको छ ।

प्रहरीका अनुसार भारतीय औषधि उत्पादक कम्पनीहरूको यस्तो उत्पादनलाई लागूऔषधका व्यापारीले सीमावर्ती भारतीय बजारमा दुईदेखि तीन सय रुपैयाँमा खरिद गर्छन् । जसलाई काठमाडौंको लागूऔषध प्रयोगकर्ताहरूले भने एक सेटको एक हजारदेखि १४ सय रुपैयाँसम्म किन्छन् । लागूऔषध प्रयोगकर्ताहरूले ब्रुप्रिनर्फिन, डाइजेपाम र फेनारगन मिसाएर प्रयोग गर्ने भएकाले यी तीनलाई एक सेट भन्छन् । पक्राउ परेका रमेशले लामो समयदेखि भारतीय बजारबाट काठमाडौंसम्म लागू औषध ल्याएर बेच्ने गरेका थिए । ब्युरोका डीआईजी ठूले राईका अनुसार रमेशले काठमाडौं तथा अन्य सहरमा सञ्जाल बनाएर नियन्त्रित लागूऔषधको कारोबार गरिरहेका थिए । प्रहरीको अनुमानमा सोमबार पक्राउ परेको लागूऔषध नसमातिएको भए रमेशकुमारले करिब दस लाख रुपैयाँ आम्दानी गर्ने थिए ।

नियन्त्रित लागूऔषधका कारोबारी पक्राउको पछिल्लो घटना त एउटा उदाहरणमात्रै हो । असारयताको पाँच महिनामा मात्रै ब्युरोले ब्रुप्रिनर्फिन, डाइजेपाम र फेनारगन कारोबारीका विभिन्न १५ घटना सार्वजनिक गरिसकेको छ । जसमा एक महिलासहित २४ जना पक्राउ परेका छन् । ब्युरोका अनुसार अधिकांश कारोबारीले खुला सिमानाको फाइदा उठाउँदै काठमाडौंसम्म लागूऔषध ल्याएका छन् ।

काठमाडौं ल्याइएको ठूलो परिमाणको नियन्त्रित लागूऔषध उपत्यकामै खपत भएको छ । सानो हिस्सा भने उपत्यकाका सीमावर्ती जिल्ला नुवाकोट र काभ्रेसम्म पुगेको छ ।

ब्युरोको केन्द्रीय कार्यालयले काठमाडौं उपत्यकाबाट मात्रै यो अवधिमा १३ हजार १ सय ४६ सेट ब्रुप्रिनर्फिन, डाइजेपाम र फेनारगन बरामद गरिसकेको छ । औसत बजारमूल्यमा सेटको एक हजार रुपैयाँले मात्रै हिसाब गर्दा पनि पाँच महिनामा ब्युरोले एक करोड ३१ लाख रुपैयाँ बराबरको ब्रुप्रिनर्फिन, डाइजेपाम र फेनारगन बरामद गरिसक्यो ।

ब्युरोको शाखा कार्यालयहरूबाट भने यही अवधिमा ४ हजार २ सय २६ एम्पुल ब्रुप्रिनर्फिन, डाइजेपाम र फेनारगन बरामद गरेको देखिन्छ । यसको औसत बजारमूल्य करिब पचास लाखको हाराहारीमा छ । ब्युरो प्रमुख डीआईजी राईका अनुसार ब्युरोका अतिरिक्त देशैभरि रहेका प्रहरीका विभिन्न इकाईले बरामद गरेको लागू औषधको परिमाण झनै ठूलो छ । उनले भने, ‘लागूऔषधको गुप्त सञ्जालले नेपाली समाज कसरी आक्रान्त बन्दैछ भन्ने कुराको यो सानो उदाहरणमात्रै हो ।’

ब्युरोका अनुसार प्लस टु र उच्च शिक्षा अध्ययन गर्ने तन्नेरीहरू ब्रुप्रिनर्फिन, डाइजेपाम र फेनारगनको दुरुपयोगमार्फत लागूऔषध प्रयोगकर्ता बनिरहेका छन् । मुखबाट खाने विभिन्न लागूऔषधका प्रयोगकर्ता नै समय क्रममा सुईमार्फत सोझै रगतमा पुर्‍याइने ब्रुप्रिनर्फिन, डाइजेपाम र फेनारगनको प्रयोगकर्ता भएको देखिन्छन् । डीआईजी राईले यस्ता धेरै तन्नेरी देखेका छन्, जो सुईमार्फत ब्रुप्रिनर्फिन, डाइजेपाम र फेनारगनको प्रयोग गर्दा गर्दै लागू औषधको कारोबारी भएका छन् । डीआईजी राईले भने, ‘सुरुमा आफूमात्रै दुव्र्यसनी बन्छन् । समयक्रममा पैसाको जोहो गर्न नसकेपछि आफू पनि सानोतिनो कारोबारी बन्छन् र खर्चको जोहो त्यसैबाट पुर्‍याउँछन् ।’

डीआईजी राईले ब्रुप्रिनर्फिन, डाइजेपाम र फेनारगनको अम्मली भएर परिवार र प्रतिष्ठा सिध्याएका थुपै तन्नेरी देखेका छन् । उनले केही महिनाअघि कोटेश्वरबाट पक्राउ परेका एक तन्नेरीको कथा सुनाउँदै भने, ‘पक्राउ परेको तीन दिनसम्म पनि उसका अभिभावक लिन आएनन् ।पछि पो थाहा भयो, ती तन्नेरीकोत सिंगो परिवार नै लागूऔषध प्रयोगकर्ता रहेछन् ।’

लागूऔषधका कारोबारीहरूले संगठित रूपमा ब्रुप्रिनर्फिन, डाइजेपाम र फेनारगनको सञ्जाल विस्तार गरिरहेको प्रहरीको अनुमान छन् । सीमावर्ती भारतीय बजारमा खरिद गर्ने, सिमा कटाउने र काठमाडौंसम्म ल्याउने काममा समूहका फरकफरक व्यक्ति प्रयोग भएका देखिन्छन् । प्रहरीले गत मंसिर ६ मा गोठाटारबाट विनोद खत्रीलाई ३ सय ८६ एम्पुल ब्रुप्रिनर्फिन, डाइजेपाम र फेनारगनसहित पक्राउ गरेको थियो । खत्रीले एक भारतीय व्यापारीबाट उक्त लागूऔषध फेला पारेको र त्यसलाई बेच्ने योजना बनाएको बताएका थिए । खत्री पक्राउ परेको भोलिपल्टै अर्थात् मंसिर ७ मा झापा गौरादह नगरपालिका–७ घर भएका प्रदीप बराइली तारकेश्वर नगरपालिका–९ बाट पक्राउ परेका छन् । बराइलीको साथबाट ब्युरोले २ सय ७३ एम्पुल ब्रुप्रिनर्फिन, डाइजेपाम र फेनारगन बरामद भएको थियो । बराइलीको कथा पनि खत्रीको भन्दा फरक थिएन ।

ब्युरोका प्रमुख डीआईजी राईका अनुसार चिकित्सकको परामर्शमा मात्रै लिनुपर्ने ब्रुप्रिनर्फिन, डाइजेपाम र फेनारगनजस्ता औषधि लागूऔषध प्रयोगकर्ताले उपयोग गर्नु आफैंमा असामान्य हो । यस्ता दुव्र्यसनी पक्राउ पर्ने, सजाय भुक्तान गर्ने तर सामाजिक स्वीकार्यताको अभावमा फेरि दुव्र्यसनकै चंगुलमा पर्ने गरेको देखिन्छ । उनले भने, ‘सामाजिक रूपमै सचेत भइएन भने यो भयावह बन्न सक्छ ।’